Warm Wad

Stralende zon, verse vis en perfecte surfgolven: voor het ultieme eilandgevoel blijf je in Nederland. Met trots serveren deze locals het mooiste uit hun culinaire schatkist.
 
Hoewel vakantie in eigen land nog wel eens gebukt gaat onder een weinig spannend imago van natgeregende voortenten, laten de waddeneilanden zien dat Nederland wel degelijk alle ingrediënten in huis heeft voor een actieve en culinaire zomervakantie. Hoewel die term ‘de Waddeneilanden’ als samenvatting dient om Texel, Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog in één zucht te noemen, willen de inwoners van de verschillende eilanden niet met elkaar vergeleken worden. Jaloezie? Nee, het is de trots die elke eilander met de paplepel is ingegoten. En dat maakt ze tot uitgelezen gidsen om de bijzonderste plekken te ontdekken.

Texel
‘We verzoeken automobilisten terug te keren naar hun voertuig. Toeristen: welkom op Texel! En voor de eilanders: welkom thuis’. Met een kleine  30 minuten heeft de overtocht van Den Helder naar het grootste waddeneiland weinig voeten in aarde. ‘Hallo TomTom,’ ik kijk degene naast me verbaasd aan, maar als het apparaat antwoord met ‘ik luister’ word ik direct vrienden met de digitale tourguide die ons in de schemering naar Camp Silver leidt.
 
Tussen het fluitenkruid en de zilverpopulieren doemt een schelpenveldje met glimmende caravans op. De plek die bekendstaat als ‘island hideaway’ wordt bij nacht kortstondig verlicht door de lamp van de nog werkende vuurtoren. Naast heerlijke koffie en yoghurt van zorgboerderij Novalishoeve geeft eigenaresse Nicoline Raimond ons Texelse schapentruffelkaas mee van de Italiaanse eilander Gio, die het beste van zijn twee werelden in een kaaspers heeft gegoten.
 
We laten Oosterend achter ons als veugeltjeskiekers (toeristen) die geen kaas hebben gegeten van de Texelse mañanamentaliteit. Bij De Oude vismarkt van Texel, waar de verse vangst net naar binnen wordt gedragen, houdt oud-visser Dirk Barends met zijn getatoeëerde arm de deur voor ons open. ‘Je ziet het, de zee vissen we nooit leeg.’ Lachend wijst hij naar de kratten met schol en tong, en een enorme kabeljauw die en passant de keuken in verdwijnt. Van juli tot september zijn het voornamelijk kokkels die van hier tot aan het vasteland verkocht worden. Kokkelvissers harken de schelpen handmatig bij elkaar – een van de oudste en fysiek zwaarste vormen van schelpdiervisserij in de Nederlandse wateren.

‘Mooie meiden!’ We draaien ons om, maar Dirk heeft het niet tegen ons. ‘Dat is de bijnaam van rode mul,’ zegt hij en hij houdt een klein rood-oranje zomervisje omhoog dat niet lang daarna verdwijnt in de huisgemaakte vissoep.

Het eiland van de schapen
Het is niet alleen vis wat de klok slaat merken we, als we over de oude dijk met karakteristieke groene huisjes rijden en uitgestrekte weilanden passeren. Tussen de ‘tuunwallen’ lopen honderden schapen, waarvan een groot deel bij de boerderij van Jan-Willem Bakker hoort. In 1625 werd hoeve ‘De Waddel’ gebouwd, en sindsdien is die in bedrijf als schapenboerderij. Toen Jan-Willem het bedrijf dertig jaar geleden overnam, is hij ook kaas gaan maken.

Op een met keutels besmeurde houtentrekker worden we achter zijn quad mee het weiland in genomen.  ‘We maken seizoensproducten. Als eind maart de eerste lammetjes worden geboren, is de melk voor hen. Daarna melken we de schapen en zijn er van mei tot oktober kaas en lamsvlees verkrijgbaar.’

Terug op het erf worden we opgewacht door moeder Hanna. ‘Kom binnen, het is koffietied,’ zegt ze, als we de schuur passeren, waar genoeg laarzen staan om een winkel mee te beginnen. Hoewel er geen alcohol door de koffie zit, wordt er loslippig verteld. ‘Vroeger verkochten we groene kaas. Tijdens het melken viel er nog wel eens een keutel in de melk, het mestsap kleurde de melk en daarmee de kaas groen. Die toevallige ontdekking werd een delicatesse,’ lacht Jan-Willem. ‘De voedsel- en warenautoriteit heeft het verboden, maar bij ons komt keutelkaas nog wel eens op tafel.’

‘Kom binnen, het is koffietied’

 Het delicate Texelse lamsvlees verwerkt chef-kok Evert van der Have als een van de weinige Texelaars van kop tot staart. Achter de zelfgemaakte gordijntjes staat hij in restaurant De Luwte te koken met biologische en lokale producten, zoals lamsoor van ziltegroenteteler Marc van Rijsselberghe en oesters en paling van Jan Hottentot; de visser die iedereen op het eiland kent, en die zijn vangsten ook deelt met chef Jan Stolk van Havenrestaurant Texel. Bij De Luwte kom je thuis, eet je de beste kokkels van het eiland, en bij het Havenrestaurant ‘kom je een vissie doen’, waarmee de echte Texelaar simpelweg tongfilet zwemmend in boter bedoelt.
 
Terschelling
Waar de boottocht naar Texel een half uurtje kost, vraagt Terschelling het viervoudige. Onder leiding van de druk pratende Tom-Tom arriveren we met zonsondergang bij Strandhotel Terschelling. Geen Amsterdamse gracht kan het uitzicht op de Noordzee overtreffen als ik ’s ochtends de gordijnen openschuif.
 
Een van de mooiste plekken voor de kust van die zee is bezaaid met honderden oesters, verscholen onder een groene zeewierdeken, wachtend om geplukt te worden. In de Landrover van eilandkenner Anne Bierema rijden we mee naar de oesterbank, die je al ziet liggen zodra je de dijk overgaat bij de Douwkesplak. In deze duinvallei ten oosten van het Hoornse bos liggen achter de ruige heide nog oude cranberryvelden verscholen. ‘Een heleboel boten die van Amerika naar Scandinavië voeren zijn vergaan voor de ondiepe kust van Terschelling. De cranberry’s, die aan boort gegeten werden om scheurbuik te voorkomen, spoelden aan en zijn uitgegroeid,’ legt Anne uit, die onderweg naar iedereen bij wijze van begroeting zijn rechterwijsvinger opsteekt. ‘In de eerste week van september trekken plukkers het hele eiland over om met de hand cranberry’s te verzamelen.’

‘Verser zul je oesters in geen enkel restaurant vinden. En lekkerder ook niet’

Hoe dichter we bij zee komen, hoe harder het gekrijs van de meeuwen wordt. Op rubberlaarzen stappen we door het zilte water. Een tegemoetkomende man in waadpak waarschuwt ons voor het stijgende tij, waarop Anne iets mompelt dat vrij vertaald ‘onzin’ zou kunnen betekenen.

Hij trekt een enorme schelp uit het Wad, weekt hem schoon en zet zijn oestermes ertussen. Uit het mandje dat hij de hele weg op zijn rug heeft gedragen komen een plank, een citroen, drie flûtes en een fles prosecco tevoorschijn. Met mijn laarzen vastgezogen in de modder slurp ik het schelpdier naar binnen. De eindeloze portie creuses ligt hier letterlijk voor het oprapen – verser zul je oesters in geen enkel restaurant vinden. En lekkerder ook niet.
 
Als Anne op weg terug naar de haven vertelt over zijn wilde zomers als rokkenjager, blijkt dat de jeugdcampings anno 2015 nog elke zomer vol staan. De bier- en barbecuevakantieganger heeft plaatsgemaakt voor hippe surfers die in Formerum aan zee een wetsuit scoren en bij de Zandzeebar loungen met cocktails en huisgemaakte rendang. Met theaterfestival Oerol als hoogtepunt scoort Terschelling hoog op de Wadden-vakantiemeter.

Ameland 
Net als we wegdromen bij het razen over golven of het oplaten van een vlieger, vertrekt de boot. En wie ‘de boot mist’ doet beroep op een watertaxi. Een privékapitein brengt ons naar Ameland, waar we volgens de naam van het hotel een ‘Zee van tijd’  hebben. Gezien de drukke winkelstraatjes en gevulde terrassen lijken zowel toeristen als eilanders deze boodschap na te leven. ‘Proost!’ roept een man met een donker ‘skutehôn’ biertje van de Amelander Bierbrouwerij in zijn hand. De dame tegenover slaat in één teug een Nobeltje achterover; een vanillelikeur met 32% alcohol die de Amelandse zon zomer en winter in je keel doet schijnen. 

Het drankje werd in 1902 ontdekt door Barend Nobel, die bij gebrek aan dranktoevoer in een ijskoude winter restjes mengde tot iets nieuws. ‘Lekker hè? Zeker na het derde glaasje!’ lacht de vierde generatie Barend Nobel. Inmiddels wordt het drankje op grote schaal gemaakt, en aan de stamgasten te zien ook ruim geschonken in het naastgelegen Nobel-café.

‘Lekker hè? Zeker na het derde glaasje!’ 

Wie geen vleugels krijgt van de drank, stapt om de hoek op het vliegveldje van Ballum in een cessna naast piloot Tom van der Meulen. Met de wind die waait door de open raampjes en met uitzicht op de uitgestrekte zandduinen stijgen en landen we op een onverhard graslandschap.
 
Beleef het ultieme eilandgevoel zelf
Het zijn de zee en de veerboot die het vasteland en de eilanden verbinden, de dunne draad vormen tussen een volle agenda en een ontspannen eilandvakantie. Dus pak je koffer, vergeet je zwembroek en rubberlaarzen niet en vertrek richting de haven van Den Helder. Hop on en waai uit. Ter land, ter zee en in de lucht.
 
City guide
Eten & drinken 

• Restaurant De Luwte: Warmoesstraat 2, Den Burg Texel; deluwte-texel.com.  Chef Evert print dagelijks nieuwe menukaarten met ingrediënten recht van de kotter of lokale landbouw.
• Havenrestaurant Texel: Pontweg 3, Den Doorn Texel; havenrestauranttexel.nl. Ontstaan in 1968 toen de wachttijden voor een overtocht een stuk langer waren. De vis komt hier dagelijks vers binnen.
• Texelse bierbrouwerij: Schilderweg 214-B, Oude Schild Texel; texels.nl. Krijg een rondleiding door de brouwerij en proost na afloop met een ‘skuumkoppe’ in het proeflokaal of op het terras.
• Zandzeebar: Badweg 8, Formerum Terschelling; zandzeebar.nl. Met de kleurrijke loungebanken, het frietje rendang en gezellige personeel is dit de leukste strandbar van Terschelling.
• Restaurant ‘t Golfje: Heereweg 22a, MidslandNoord Terschelling; restaurant-tgolfje.nl. Sfeervol restaurant waar eigenaresse Helga Stobbe naast fantastisch langzaam gegaard buikspek met geschroeide kreeft, ook een compleet vegetarische menukaart serveert.
• Restaurant Stranders: Strandweg 71, Buren Ameland; restaurantstranders.nl. Door het warme ontvangst van eigenaresse Louise Molenaar, smaken de gegrilde zeebaars (zie foto hierboven) en take-away  fish&chips extra lekker.
• IJsboerderij Ameland: Pietje Miedeweg 6, Hollum Ameland;  amelandsprodukt.nl. Naast kaas maken Robert en Siplonia vers suikerbrood- en Amelander dumkesijs voor de horeca op het eiland. Fiets langs voor een ijsje uit de hand of een kijkje in de kaasmakerij.
• Restaurant Boerenbont: Strandweg 50, Nes Ameland; restaurantboerenbont.nl.  In het ‘dranck- en speyslokael’ eet en drink je alles wat Ameland rijk is; van gerookte meerval tot Amelands roggebrood.
• Grandcafé van Heeckeren: Kerkplein 6, Nes Ameland; van-heeckeren.nl. Deze oude pastorie is omgebouwd tot hip restaurant, café en hotel met fijne fingerfood- en cocktailkaart. Hotel
• Restaurant IJssalon Ambrosijn: Langestreek 13, Schiermonnikoog; ambrosijn.nl. Tussen de talloze pittoreske eilanderhuisjes laat je je verrassen door chef-kok Co Huijbrechts.

Winkels:

• Oude vismarkt van Texel: Vlamkast 53, Oudeschild Texel; deoudevismarkt.nl. Eén van de beste viswinkels van Texel. Op de 2e verdieping is een bijzondere expositie over de visserij; van het leven op een kotter tot het visje in de winkel. Dagelijks open voor bezoekers.
• Kaasboederij en -winkel de Waddel: Westergeest 4, Den Burg Texel; dewaddel.nl. Bij schapenhouder Jan-Willem Bakker kom je gewoon achterom het erf op lopen. Moeder Hanna helpt je met liefde verder in het kaaswinkeltje aan huis.
• Boeken aan de dijk: De Rede 17, Den Doorn Texel; boekenaandedijk.nl. Loop binnen in het huisje aan de dijk voor een tweehands boek, en laat net als bij de vele groentekraampjes langs de weg wat geld achter in de brievenbus.
• Slijterij Nobel: Gerrit Kosterweg 16, Ballum Ameland; hotelnobel.nl. Hier koop je het traditionele Nobeltje in groot of klein formaat en adviseert vinoloog Dirk Metz welke fles wijn je het beste drinkt bij een strandpicknick.
• Vrouwe Jakoba: Badweg 4, Schiermonnikoog; vrouwejakoba.nl. Bij Vrouwe Jakoba koop je eilanderproducten zoals duindoornjam, lamsoor- en, berenklauwhoning en heimwee, een likeur op basis van bessen van het eiland. Neem die laatste mee naar het vaste land en je zult meteen terug willen naar ‘Schier’.
• Beachy: Dorpsstraat 95, Vlieland; beachyvlieland.nl. Kom goed voor de dag; hier vind je hippe (surf)kleding.

Zien & doen:

• Natuurgebied de Slufter: De Slufterweg 1, De Cocksdorp Texel; staatsbosbeheer.nl. De Slufter is het enige gebied in Nederland waar de zee nog vrij in en uit kan stromen. De begroeiing bestaat er uit zilte planten als zeekraal, lamsoor er zeeaster. In de zomer kleurt het gebied roze, lila en paars van de bloesem.
• De zelfpluktuin: Middellandseweg 4, Oudeschild Texel; zelfpluktuin. nl. Leer welke soorten fruit, groenten en bloemen rijp zijn en maak gebruik van het tuingereedschap om ze zelf te plukken. Open van half mei tot eind september. In de boerderijwinkel koop je tevens verse jam, limonade en huisgemaakte likeur.
• Puur Terschelling: Oosterend 39, Terschelling; puurterschelling.nl. Wat kun je niet doen bij Puur Terschelling? Stap in de auto bij Anne Bierema en ontdek de cranberryvelden en oesterbedden. Of ervaar hoe het is om op een Fries paard over het strand te galopperen. Kijk op de website voor alle activiteiten. Wie echt niet meer weg wil kan blijven slapen in het appartement met 6 persoons jacuzzi.
• Wrakkenmuseum De Boerderij: Formerum Zuid 13, Formerum Terschelling; wrakkenmuseum.nl. Eigenaar en wrakduiker Hille van Dieren verzamelt al sinds 1975 opgedoken overblijfselen van de vele scheepswrakken rondom het eiland. Het museum ligt vol bijzondere vondsten uit de periode 1650 tot nu.
• Vliegbedrijf Tom van der Meulen / vliegveld Ballum: Strandweg 18, Ballum Ameland; rondvluchtenameland.nl. Bekijk het eiland van bovenaf en vlieg met open ramen in een cessna.
• Vuurtoren Bornrif: Oranjeweg 57, Hollum Ameland; vvvameland.nl. De in 1880 gebouwde vuurtoren is sinds 2005 niet meer in gebruik door de kustwacht, maar de expositie binnen laat precies zien hoe het er vroeger aan toe ging. Ga de strijd aan met de 236 traptreden, en geniet boven van het panoramische uitzicht.

Slapen:

• Camp Silver: Eendenkooiweg 2, Oosterend Texel; campsilver.nl. Midden op Texel, verscholen achter de oude dijk en de boswal, ligt Camp Silver. Slaap in een van de acht Airstream caravans en chill op de kussens in de koepeltent of in het paviljoen waar je  ’s ochtends uitgebreid ontbijt krijgt van eigenaresse Nicoline Raimond. De rest van de dag zet je er zelf heerlijke koffie, pak je wijn of een Texels biertje uit de koelkast en een kaasje voor bij de borrel.
• Vuurtorenhuis Texel: Vuurtorenweg 182, De Cocksdorp Texel; vuurtorenhuistexel.nl. In deze ‘Bed zonder breakfast’ slaap je met z’n tweetjes tussen de duinen, aan de voet van de Texelse vuurtoren met uitzicht op de kust vanaf je privé terras met barbecue.
• Strandhotel Terschelling: Badweg Formerum 4, Formerum Terschelling; strandhotelterschelling.nl. Drink een koud glas wijn op het kleurrijke terras, en slaap op het strand met uitzicht op zee. En dat gewoon op een comfortabele boxspring. Kijk op pagina 10 hoe je een driedaagsarrangement mét fietsverhuur bij Strandhotel Terschelling kunt winnen.
• Zee van Tijd: Rixt van Doniastraat 18, Nes Ameland; zeevantijd.nl. Wie binnen stapt in dit hotel-restaurant ervaart daadwerkelijk een ‘zee van tijd’ te hebben. De rustieke kamers en vooral de heerlijke bedden met deken waar je nooit meer onderuit wilt komen, zijn een verademing na een lange strandwandeling. Aanrader: eet in het sfeervolle restaurant op de begane grond of op het terras buiten het voorgerechten plateau voor twee personen.
• Posthuys Vlieland: Postweg 4, Vlieland; posthuysvlieland.nl. Waar het Posthuys jarenlang een schakel was in de postroute Amsterdam-Vlieland, verblijf je er nu in een van de comfortabele kamers. Bereik met mobieltjes is niet altijd gegarandeerd, maar dat kan ook wel eens heel rustgevend zijn.

Vervoer:

• TESO: Havenplein 3 Den Helder; teso. nl. Vaar met de auto tussen Den Helder en Texel.
• Rederij Doeksen: Wadden promenade 5 Harlingen; rederijdoeksen.nl. Vaar met de auto tussen Harlingen en Terschelling, of zonder auto tussen Harlingen en Vlieland en tussen Vlieland en Terschelling.
• Wagenborg Passagiersdiensten B.V.: Grândyk 2a Holwerd; wpd.nl. Vaar met de auto tussen Holwerd en Ameland, of zonder auto tussen Holwerd en Schiermonnikoog en tussen Ameland en Schiermonnikoog.
• Metz autoverhuur: Reeweg 1, Nes Ameland; autobedrijfmetz.nl. Wie zonder auto Ameland bezoekt, huurt bij het tankstation bij de haven een auto. Want als je net zo veel wilt zien als wij is dat best handig

_{Credits: Productie & tekst Eline Cox – Illustratie: Lotte Dirks}