De komst van Philips zette Eindhoven 125 jaar geleden op de kaart. Tegenwoordig rollen er in de oude fabrieken geen gloeilampen en radio’s, maar spannende culinaire concepten van de band.
Hoewel de titel ‘hoofdstad van Brabant’ is toegekend aan ’s-Hertogenbosch, is het Eindhoven dat het grootste oppervlak beslaat in de gezelligheidsprovincie. En niet alleen daarin weet de stad te overtreffen. Eindhoven ademt de lijfspreuk ‘eendracht maakt macht’, die fier prijkt boven de ingang van het PSV-voetbalstadion. In deze industriestad, grootgebracht door Anton, Gerard en Frederik Philips, die er in 1891 een gloeilampenfabriek startten, heerst een bijzondere saamhorigheid onder de mensen. Het is de motor van de jonge ondernemers die de fabriekspanden op het voormalige Philipsterrein Strijp-S veranderen in een walhalla voor liefhebbers van lekker eten, kunst en design. Maar ook van hen die een oude tapijtfabriek weten om te bouwen tot bierbrouwerij of in het oude centrum concepten laten ontpoppen die wereldstadwaardig zijn.
Als geboren en getogen Brabander zou het voor mij appeltje eitje moeten zijn om een cityguide te maken over de omgeving waar mijn wieg heeft gestaan, maar niets blijkt minder waar. De stad die ik een tijd geleden verliet voor Amsterdam, verandert met de dag. Zo was Strijp-S ooit een plek waar je ’s avonds over je schouder moest kijken. Nu hangt er een gemoedelijke sfeer in het gebied omgeven door torenhoge gebouwen, zonder dat het rauwe randje verloren is gegaan.
‘De stad die ik een tijd geleden verliet voor Amsterdam, verandert met de dag’
Foodhal
In het Veemgebouw, een voormalige radioopslag, is een foodhal herrezen waar je tussen diverse kunstexposities dagelijks verse groenten en brood koopt. Wij strijken er neer aan een van de gerecyclede tafeltjes met een biertje en een Eindhovens plènkske van slager Ad Reinders. ‘Plènkske betekent plankje, maar dat snapte je natuurlijk al,’ lacht hij. Naast herdersham van Limburgs schapenvlees en gedroogde worstjes van Livarvarken maakt Ad nog een bijzondere ham in eigen slagerij. ‘Coppa di Parma kennen we inmiddels wel. Wij maken Coppa di Eindhoven, van Heyde Hoeve varkens die in Nuenen, een stad verderop, ‘brijvoer’ eten. Dat zijn natuurlijke resten als tarwegist, bierbostel en kaaswei, afkomstig van andere ambachtelijke producenten in de omgeving.’
En voor echt goede bierbostel, de gersteiwitten die worden gefilterd tijdens het brouwproces, hoef je niet ver te zoeken. In een voormalige tapijtfabriek aan de rand van de stad worden door brouwer Rob Dours sinds een halfjaar maar liefst veertien verschillende bieren gebrouwen. ‘Genoeg bostel voor de varkens, en om ons eigen bostelbrood van te laten bakken,’ vertelt Youri Doreleijers, als hij een ‘Heeren van Eynthoven’ voor me tapt in het naastgelegen proeflokaal. In de Stadsbrouwerij worden bieren gebrouwen met een knipoog naar de geschiedenis van Eindhoven. ‘Deze is gebaseerd op het bier dat de rijke heren rond 1600 dronken in het Kasteel van Eyndhoven.’ Ik drink de kruidige tripel op terwijl brouwer Rob zich bezighoudt met een van de ketels. Youri: ‘Hij is een kok in het kwadraat, een creatieveling die niet te veel wil produceren, maar vooral mooie dingen wil maken. Daarom hebben we ook altijd vier wisselende biertjes waarvan we maar één oplage maken. De deur staat hier altijd open om te komen proeven.’ Dat noem ik nog eens Brabantse gezelligheid.
Unieke lekkernijen
De uitgang van de foodhal grenst aan het Ketelhuisplein, een grote open plek omringd door uitbundig met graffiti bespoten gebouwen. Verscholen achter een van de kleurrijkste muren van Eindhoven bevindt zich 2800 m² skatepark. In de vroegere Philips-machinefabriek waan je je in een ware computergame, voorzien van de meest bizarre toestellen waarop jongens met skateboards trucs uithalen. De van oudsher bijbehorende machinekamer heeft een heel andere bestemming gekregen. Onder het robuuste, hoge plafond maken Jurgen Koens en Lyotta Hillen patisserie in de Pastryclub die je niet bij de reguliere bakker in de vitrine zult vinden. ‘Deze moet je proeven: rode biet en kardemom. Of deze: abrikoos en laurier’ – Lyotta reikt me bonbons aan met smaakcombinaties waar ik met al mijn nieuwsgierigheid meteen een hap van wil nemen. ‘En die schroef, die heeft een heel lekkere ganachevulling,’ bevestigt ze als ik en passant een bonbon in mijn mond steek met een vorm die je normaal gesproken alleen in een gereedschapskist tegenkomt.
Als we de enorme leidingbuizen vanuit de machinekamer naar buiten volgen, worden we meegenomen onder een metalen allee naar de biologische alles-in-1-bar en supermarkt van Dario en Nicole. Voor de herkomst van de toepasselijke naam Onder de Leidingstraat hoeven we niet ver te zoeken. ‘Koffie?’ De half Italiaanse Dario weet als geen ander hoe je een goede espresso zet. ‘Daar ben ik Italiaan voor, nietwaar?’ Het was zijn droom om ooit een eigen koffiezaakje te beginnen en Nicole, zijn oudcollega, wilde een gezonde lunchroom. Samen serveren ze nu Eindhovense koffie, biologische ontbijtjes en lunches, plus elke week drie verschillende to-go maaltijden; één glutenvrij, één lactosevrij en één vegan. In het minisupermarktje staan wat kookboeken, lokale producten als Franke’s limonade en een illegaal gestookte sterkedrank van overbuurman André Amaro, over wie ik eigenlijk al een artikel an sich zou kunnen schrijven.
‘Niet alleen de chef, maar het hele restaurant ademt Brabantse nuchterheid’
De van oorsprong Portugese Amaro herken je aan zijn lange haren, pet en teenslippers die hij ’s zomers en ’s winters draagbaar acht. Samen met chef Joep Brekelmans stampte hij restaurant het Ketelhuis uit de grond – in Eindhoven beter bekend als ‘die ene hippe plek waar het altijd zo druk is met de Dutch Design Week’. Buiten staan twee enorme pizzaovens, wat houten banken onder een gespannen tentdoek en een zeecontainer die door kan gaan voor buitenbar. De menukaart hier is net zo veranderlijk als het Nederlandse weer. ‘Het ligt er maar net aan wat er in de tuin van de leverancier groeit en welk beest er bij het slachthuis als eerste aan de beurt is,’ zegt Joep nonchalant als hij een ossentong op zijn snijplank omdraait.
Niet alleen de chef, maar het hele restaurant ademt Brabantse nuchterheid. De stoelen passen niet bij elkaar, de muur verandert soms slordig van kleur, de vloer mist her en der een stukje en wie goed rondkijkt vraagt zich af waarom willekeurige voorwerpen als een opgezette fazant, een oude draaitelefoon en iets onverklaarbaars in een pot op sterk water aan het interieur zijn toegevoegd. Maar het plaatje klopt, net als de ossentong die Joep ons voorzet op een bedje van aardappel-citroenpuree, met daarbij octopus en gemarineerde wortel.
‘De menukaart hier is net zo veranderlijk als het Nederlandse weer’
Industriële vibes
Waar andere steden hard proberen om industrieel, ongepolijst en uniek te zijn, hoeft Eindhoven daar nagenoeg geen moeite voor te doen. In de voormalige lichttoren van Philips, waar vroeger levensduurproeven werden gedaan met gloeilampen, bevinden zich nu een aantal kamers van het Inntel Hotels Art Eindhoven. Randi Lemmen werkt al vijf jaar tussen de stuk voor stuk unieke kamers. ‘Buitenlandse gasten weten niet wat ze overkomt. Een tijdje geleden ontving ik een review van een Chinese man, dat hij het een fantastisch verblijf vond, maar niet begreep dat we het plafond nooit hadden afgemaakt’ – ze lacht, de monumentale muren mogen slechts tot op zekere hoogte worden geverfd, waardoor een stukje karakteristiek beton altijd zichtbaar blijft.
De rest van de lichttoren wordt grotendeels in beslag genomen door restaurant Usine. Op de oude foto’s is zichtbaar hoe de werkplaats in de gloeilampenfabriek toen al gesierd werd door ferme betonnen pilaren en prachtig gebruik van glas en metaal. ‘In Eindhoven heeft het allemaal wat langer geduurd, maar inmiddels hebben we een heleboel steden ingehaald met onze ontwikkelingen op gebied van food, art en design,’ stelt bedrijfsleider Mathieu Faassen, die ervoor zorgt dat alles op rolletjes loopt in het oude pand. Hij wijst naar een groep expats achter me die een enorme schaal fruits de mer en een plank charcuterie soldaat maken. ‘Dat is toch relaxed. Zo hoort het, eten doe je samen.’
Brabantse worstenbroodjes
Niet onopgemerkt gebleven op de menukaart van Usine zijn de worstenbroodjes van Bart Houben. Op de wereldexpo in Milaan afgelopen jaar, waar het thema ‘voedsel voor de planeet, energie voor het leven’ was, pronkten Houbens Brabantse worstenbroodjes op het Holland Paviljoen. ‘Wil jij een worstenbroodje proeven?’ vraagt een van de gepensioneerde bakkers, die af en toe een dagje komt meehelpen, aan de jongste klant van de zaak. Bart Houben is de derde generatie die de befaamde worstenbroodjes aan de man brengt. ‘Naast het worstenbroodje met varkensvlees van de Heyde Hoeve volgens traditioneel familierecept, hebben we lamsvleesworstenbroodjes en een vega-variant gevuld met peulvruchten.’ Zonder te vragen drukt hij me twee ‘mienekes’ in mijn handen. ‘Mijn oma heette Willemien, ofwel oma Mien. Ze bakte altijd kleine worstenbroodjes, dat heb ik van haar overgenomen.’ En hoewel het vloeken is in de Brabantse kerk: de vega-variant vind ik eigenlijk lekkerder dan die met vlees.
‘En hoewel het vloeken is in de Brabantse kerk: de vega-variant vind ik eigenlijk lekkerder dan die met vlees’
Met de komst van veel vernieuwende concepten in Eindhoven is het aanbod aan vegetarische gerechten ook met zijn tijd meegegaan. Stadscafé De Vooruitgang aan de oude markt brandde in 2013 compleet uit, maar aan de geheel vernieuwde bar die volhangt met imposante New Yorkse brandtrappen, oude apothekerskasten, archiefkasten en koelingen eet je de beste vegan groentecurry van de stad.
‘Wat is de gin-tonic van de week?’ vraagt Hans Snoeijen – horecabrein achter zowel Stadscafé De Vooruitgang als GT-bar Berlin Bar 5611. Op de achtergrond speelt zwoel de muziek als de hevig getatoeëerde barman me naast mijn gin-tonic wat olijven, kaas en hummus geeft. ‘Je krijgt bij Berlin altijd wat kleine hapjes omdat je wat komt drinken, dat hoort erbij,’ vindt Hans. Elke week staat er hier een nieuwe gin-tonic op de kaart, een variatie met één van de 116 aanwezige gins. ‘En voor wie daar niet genoeg aan heeft, hebben we bottlelockers. Daarin kun je een speciale fles bewaren om hier op te drinken. De fles moet binnen negentig dagen leeg zijn, anders is hij van de bar.’
Lichtstad Eindhoven
Daar Eindhoven tot twintig jaar geleden nog het ondergeschoven kindje was van de top vijf grootste steden van Nederland, wordt de stad nu langzaamaan een trekpleister voor liefhebbers van food, art en design. Verlaten industrieterreinen, vervallen fabrieksgebouwen en een gedateerd centrum hebben plaatsgemaakt voor unieke belevingen in de Lichtstad. En zo blijkt dat Guus Meeuwis het bij het juiste eind(je) heeft: in Brabant, daar brandt nog licht.
Cityguide
Eten & drinken:
- CoffeeLab: UC Stationsplein 17; coffeelab.nl. Heerlijk gebak en de mooiste latte-art in een groene oase — en dat naast het treinstation!
- Ketelhuis: Ketelhuisplein 1; ketelhuis.com. Dit is een van de fijnste plekjes op Strijp-S. Hier heb je een koffiehuis, bakkerij, restaurant en foodlab onder één dak, en daarbovenop een rooftopgarden. Alle gerechten in het restaurant worden bereid met verse ingrediënten uit de omgeving.
- Onder de Leidingstraat: Leidingsstraat 45; onderdeleidingstraat.nl. Naast een bio mini-supermarkt, schuif je hier aan voor Italiaanse koffie, een vegan ontbijtje of lekkere soep. Neem als je weggaat neem een van de wekelijks wisselende maaltijden mee. En vergeet de carrotcake niet te proeven!
- Usine: Lichttoren 6; usine.nl. Voor de fruits de mer in dit enorme restaurant in de oude lichttoren van Philips maak je gerust een omweggetje. Tip: bestel er de geroosterde groenten met huisgemaakte citroenmayo bij.
- Stadscafé De Vooruitgang: Markt 11; de-vooruitgang.nl. Neem als je binnenkomt even de tijd om de meest imposante bar van de stad goed in je op te nemen. Geniet van de prachtige details én van de heerlijke BBQ-kip.
- Berlin Bar 5611: Kleine Berg 40; berlin-bar5611.nl. Een nog enigszins verborgen pareltje op de Kleine Berg. Volgens de eigenaar werken hier alleen mensen ‘met een kronkeltje’. De sfeer is mysterieus, de muziek brengt de juiste sfeer en de wekelijks wisselende GT’s zijn spot on!
- Vershal Het Veem: Torenallee 36; vershalhetveem.nl. Dagelijkse boodschappen doen, koffiedrinken, lunchen, borrelen en her en der wat kunst bekijken. Deze foodhal has it all.
Food & design:
- De Kazerne: Paradijslaan 2-8; kazerne. com. Ooit begonnen als pop-up restaurant tijdens de Dutch Design Week, is de Kazerne uitgegroeid tot een toonaangevende plek waar food en design samenkomen.
Overnachten:
- Inntel Hotels Art Eindhoven: Mathildelaan 1; inntelhotelsarteindhoven.nl. Slapen in hartje centrum in een van de unieke design kamers, al dan niet met uitzicht over de stad. Standaard heeft elke kamer een bed waar je nooit meer uit wilt komen en een badkamer om in te dansen. Ruimte en luxe zijn hier voor iedereen toegankelijk.
Ambacht:
- Stadsbrouwerij: Vestdijk 280; stadsbrouwerijeindhoven.com. Bier drinken volgens oud-Eindhovens recept! Proef biertjes na een rondleiding door de brouwerij. Proberen: tripel bier ‘Heeren van Eyndhoven’.
- Houben worstenbrood: Hobbemastraat 28; houbenworstenbrood.nl. Volgens eeuwenoud familierecept bakt Bart Houben hier de beste worstenbroodjes van het land. Deeg zonder broodverbeteraar, gevuld met goed varkensvlees. Brabantser kan niet.
- Pastryclub: Machinekamer Strijp-S, Ketelhuisplein 7-9; pastryclub.nl. Bonbons met de gekste smaken, gelikte taarten, nougat en chocobrokken — de Pastryclub serveert patisserie op zijn best. Je kunt er ook workshops volgen.
Credits: Tekst & productie: Eline Cox – Fotografie: Saskia van Osnabrugge
